گرایش ها

 روانشناسی رشته نسبتا جدیدی است که هنوز مراحل تکاملی را می گذراند. با وجودی که انجمن روان شناسی آمریکا تا کنون 37 زمینه مختلف روانشناسی را شناسایی کرده است، اما به دلیل تنوع رفتارهای انسانی، زمینه های تازه به طور مستمر در حال پدید آمدن هستند.

به دلیل آنکه روانشناسی با موضوعات دیگری از قبیل زیست شناسی، فلسفه، انسان شناسی و جامعه شناسی نیز ارتباط دارد، شاخه های جدید پژوهشی و کاربردی به طور مستمر در حال شکل گیری است.
برخی از  رشته های روانشناسی هم اکنون کاملا جا افتاده اند و بسیاری از دانشگاه ها به ارائه دوره های آموزشی و مدرک دانشگاهی در آنها می پردازند.

این رشته ها شامل موارد زیر است:

روانشناسی کودکان استثنایی

شاخه ای از دانش  روانشناسی است که به تعریف کلیه مسایل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیزهوش تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی های تکلمی، و کودکان دارای ناتوانی های حرکتی و  ذهنی، و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخت و آموزش این کودکان می پردازد.

روانشناسی بالینی

روانشناسی بالینی شاخه ای از روانشناسی است که به درک، پیش بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی های شناختی، هیجانی، زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و رفتاری کمک می کند و در گستره وسیعی از جمعیت های در جستجوی درمان کاربرد دارد.

زیست روانشناسی
زیست روانشناسی شاخه ای از روانشناسی است که به تحلیل چگونگی تاثیر مغز و انتقال دهنده های عصبی بر رفتارها، افکار و احساسات می پردازد. این رشته را می توان به صورت ترکیبی از روانشناسی پایه و علم اعصاب در  نظر گرفت. این رشته با نام های دیگری چون روانشناسی زیست شناختی،روانشناسی فیزیولوژیک و علم اعصاب رفتاری نیز شناخته می شود. زیست روانشناسان به بررسی چگونگی تعامل فرایندهای زیست شناختی با هیجانات، شناخت ها و سایر فرایندهای ذهنی می پردازند. رشته زیست روانشناسی با رشته های دیگری چون روانشناسی تطبیقی و روانشناسی تکاملی ارتباط دارد.

روانشناسی رشد

روانشناسی رشد شاخه ای از علم روانشناسی است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می پردازد و از رشته های مختلف زیست شناسی، جامعه شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکی کمک می گیرد. اگر چه روانشناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد.

روانشناسی قانونی

روانشناسی و پزشکی قانونی در مراحل رشد و تحول خود به اهداف یکدیگر نزدیک شده اند. در واقع هر دو رشته با مساله انحراف اجتماعی سر و کار دارند که موجب ایجاد امنیت در جامعه می شوند. روانشناسی قانونی به بررسی علل رفتار فردی و تغییر این رفتارها در حیطه قانون می پردازد و تلاش می کند رفتارهایی که از لحاظ قانونی نابهنجار به شمار می روند مورد بررسی و تفحص قرار دهد.

روانشناسی مدرسه

روانشناسان مدرسه در داخل سیستم آموزشی کار می کنند و به دانش آموزان در زمینه های هیجانی، اجتماعی و تحصیلی کمک می کنند. هدف روانشناسی مدرسه، همکاری با اولیاء، معلمان و دانش آموزان در جهت ایجاد یک محیط آموزشی سالم با تمرکز بر نیازهای دانش آموزان است.

روانشناسی مدرسه یک حرفه نسبتاً جدید است. انجمن ملی  روانشناسی مدرسه (NASP) در آمریکا در سال 1968 تأسیس شد و این رشته به طور رسمی به عنوان یک تخصص دکتری توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) شناخته شد. در سال 2002، روانشناسی مدرسه یکی از 10 حرفه پرطرفدار در آمریکا بوده و تقاضا برای روانشناسان مدرسه همچنان رو به افزایش است.

روانشناسی صنعتی-سازمانی

یکی از شاخه های جدید علم و معرفت که مساله نیروی انسانی و دیگر جنبه های مربوط به دنیای کار را در کانون توجه خود دارد، روان شناسی صنعتی و سازمانی است. این شاخه از دانش مطالعه علمی رابطه میان انسان و دنیای کار را وجهه همت خود قرار داده است.

در واقع، کاربرد و بسط و گسترش اصول روانشناسی است به مسایلی که انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گریبان است. از آنجا که شاخه روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از شاخه های کاربردی و فعال رشته مهم روانشناسی است و همچنین کشور نیز در آستانه توسعه اقتصادی و صنعتی است لذا استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از ضروریات دنیای تولید و کار است و بدون این گونه خدمات تولید با کیفیت در دنیای پر رقابت فعلی با مشکل روبروست. خدمات مشاوره ای با حل و فصل مشکلات کارکنان در ابعاد مختلف می تواند تخصص، انرژی و توان کارکنان را در اختیار اهداف و ماموریت سازمان قرار دهد.

روانشناسی اجتماعی

روانشناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسایل مرتبط با روانشناسی و جامعه است. روانشناسی اجتماعی، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار فرد را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می دهد. روشن است که تأثیر دیگران بر فرد مستلزم وجود روابط متقابل بین خود با دیگران است، بنابراین به یک تعریف دیگر  روان شناسی اجتماعی به عنوان علم مطالعه رفتار متقابل بین انسان ها یا علم مطالعه تعامل انسان ها شناخته می شود.

روانشناسی در ایران

روانشناسی تحت عنوان علم النفس یا اخلاق، بیش از هزار سال به عنوان یکی از شاخه های اصلی فلسفه در مراکز علمی ایران تدریس شده است. از رازی و ابن سینا و ناصر خسرو تا ملاصدرا کمتر متفکری را سراغ داریم که در آثار خود به این علم نپرداخته است.

به رغم رونق و شکوه آغازین، تا اوایل دهه 1340 فعالیت چشمگیری در روانشناسی وجود نداشت و این علم یا به عنوان بخشی از برنامه های رشته فلسفه و علوم تربیتی و یا به صورت بخشی از دوره های تربیت معلم تدریس می شد. دهه 1340 را باید دهه گسترش سازمانی روانشناسی در ایران نامید، چون طی این ده سال دوره لیسانس روانشناسی نخست در دانشگاه تهران و بعدها در سایر دانشگاه های ایران تأسیس گردید. در دانشگاه تهران دوره فوق لیسانس روانشناسی بوجود آمد و موسسه روانشناسی بنیان گذارده شد. برخی از این تحولات حاصل کوشش های دکتر محمود صناعی بود که در همان دوره پا به صحنه روانشناسی ایران گذاشت. خدمت بزرگ دکتر صناعی ترجمه کتاب اصول روانشناسی بود.

در سال 1344 دکتر سعید شاملو بنیان گذار روانشناسی بالینی ایران اولین کلینیک مرکز مشاوره و راهنمایی در دانشگاه تهران را تأسیس کرد و بعدها به تدریج چنین مراکزی در دیگر دانشگاه ها تأسیس شد. با گسترش دوره های روانشناسی در دانشگاه های کشور کوشش های فراوانی در زمینه تألیف و ترجمه مکتب درسی در این رشته به عمل آمد. از آن جمله اصول روانشناسی عمومی ( 1348 ) تالیف دکتر سیروس عظیمی، کلیات روانشناسی علمی ( 1352) به ترجمه دکتر امیر هوشنگ مهریار و دکتر رضا شاپوریان. اصول روانشناسی ( 1349) به ترجمه و اقتباس دکتر محمد ساعتچی.